სილვია პლათი
ზარხუფი (The Bell Jar)
მთარგმნელი: ლელა სამნიაშვილი
გამომცემელი: ფონდი ტასო 2009
პირველი შემთხვევაა, როცა წიგნზე ისე ვწერ, რომ ქართული თარგმანი არ წამიკითხავს, მაგრამ არა მგონია პოსტს ამით ბევრი დააკლდეს. ინგლისურად კარგი იყო და საფუძველი მაქვს ვიფიქრო - ლელა სამნიაშვილის თარგმანს დასაწუნი არაფერი ექნება.
”ზარხუფი” პლათის ერთადერთი პროზაული ნაწარმოებია. 1963 წელს გამოიცა ვიქტორია ლუკასის ფსევდონიმით და ფაქტობრივად პოეტის ავტობიოგრაფიას წარმოადგენს; გვიამბობს 20 წლის ესთერ გრინვუდის სულიერი სამყაროსა და თავზე ჩამომხობილი შუშის ზარხუფის შესახებ, რომელიც სულს უხუთავს და გარშემო არსებულ სამყაროსთან საუბარსა და ურთიერთობაში ხელს უშლის. თუმცა ეს არამც და არამც არ არის თინეიჯერული ფსევდო-პრობლემებით ხელოვნურად შექმნილი დეპრესიის ისტორია. ესთერის ცხოვრებაში ყველაფერი კარგადაა - სტიპენდიის წყალობით სტაჟირებას გადის ნიუ-იორკ სითიში, პრესტიჟულ ჟურნალში, სადაც საინტერესო სამუშაოს გარდა ცნობილ ადამიანებთან კონტაქტით, მდიდრული ვახშმებითა და საჩუქრად მიღებული ძვირფასი ტანსაცმლით შეუძლია დატკბეს, მაგრამ გარკვეულ ეპიზოდში მატერიალური ნივთები ფასს კარგავენ და სასტუმროს სახურავიდან მოპირკეთებული გამზირის ზედაპირისკენ მიექანებიან. მთავარ პერსონაჟს არც მეგობრებთან ურთიერთობისა და რანდევუების ნაკლებობა აქვს; თვითონაც ვერ ხვდება რა ემართება, მაგრამ სახლში დაბრუნებისა და იქ ერთი კვირის უძილობასა და უცვლელად ერთ ქვედაბოლოში გატარების შემდეგ აცნობიერებს, რომ სასიცოცხლო ძალები ეცლება. ვერც კითხულობს, ვერც წერს და თვითმკვლელობის რამდენიმე მცდელობისასაც არაფერი გამოსდის. საბოლოოდ ექიმებს მიმართავს და ფსიქიატრიულ საავადმყოფოში მკურნალობის კურსსაც გადის.
ეპოქის გათვალისწინებით ძალიან საინტერესო და მნიშვნელოვანია ესთერის აზრი და დამოკიდებულება საზოგადოებაში ქალის როლის, სექსისა და სოციალური ნორმების მიმართ. ერთ-ერთ ეპიზოდში, ჯერ კიდევ ქალწული, მიზანმიმართულად მიდის ექიმთან და თავს კონტრაცეფციით იზღვევს, რადგან თვლის, რომ ეს გარკვეულწილად თავისუფლების მოპოვებისკენ გადადგმული ნაბიჯია - ამის შემდეგ შეუძლია, როგორ უნდა ისე მოიქცეს. არ ვიცი ამ პოსტის მკითხველს რამდენად აინტერესებს ეს თემატიკა და (განსაკუთრებით მამრობითი სქესის წარმომადგენელი) რამდენად კარგად მიხვდება რამხელა კავშირია ამ ქმედებასა და თავისუფლების მოპოვებას შორის, მაგრამ პლათს თუ გაჰყვება პირველიდან ბოლო გვერდამდე, დარწმუნებული ვარ მიხვდება, რომ ეს უაზრო ფემინისტური ახირება კი არა, ელემენტარული ადამიანური უფლება და მისი დაცვის მცდელობაა.
არ ვუღალატებ ჩვევას და ნაწარმოების ყველაზე მნიშვნელოვან დეტალებს არ გავახმაურებ, თუმცა ის ფაქტი რომ მთელი ისტორია პირველ პირშია მოთხრობილი ცხადჰყოფს, რომ საბოლოოდ ესთერ გრინვუდი სუიციდზე ხელს იღებს.
თქვენი არ ვიცი, მაგრამ ჩემზე იმდენად იმოქმედა წიგნმა და იმდენი პარალალელის გავლების შესაძლებლობა მომცა, რომ შედეგად რამდენიმე კვირით სახლშიც გამომკეტა. ამის გამო მიჭირს მის შესახებ უფრო დაწვრილებით საუბარი და ჩემი სუბიექტური აზრის გამოხატვა.
